رسالت صحيفة سجاديه

صحيفة سجاديه اين صحيفه و مجموعه نوراني كه از سوي حضرت حق جل ّ و اعلي بر لسان مبارك زين العابدين امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ نازل شده را با اين فهم و درك بشري نمي‎توان شناخت و به عمق معارف ارزشمند و نوراني آن دست يافت، ليكن با انس و بهره‎مندي هر چه بيشتر از معارف سرشار از عشق و معرفت و غناي آن مي‎توان به گوشه‎هائي از عظمت آن دست يافت.
امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ در آن دوران خفقان و اختناق كه از سوي حاكمان ظالم اموي ايجاد شده بود آن همام تحت نظر بوده و تمامي رفت و آمد آن حضرت شديداً تحت كنترل و مراقبت آنها بود و در واقع، تشنگان حقيقت و شيعيان در آن عصر، از محضر امام و ارشادات ايشان، به طور كامل بهره‎مند نبودند و در واقع نمي‎گذاشتند كه مردم بتوانند از فيض حضور امام استفاده نمايند.
لذا در اين دوران غم‎انگيز، امام زين العابدين ـ عليه‎السلام ـ برترين و استوارترين ابزار براي ابلاغ رسالت امامت خويش را در قالب دعا و نيايش متبلور نمود كه در حقيقت بهترين سلاحي بود كه در آن عصر خفقان، برّنده‎ترين شمشير و زيباترين نبرد در برابر سيل هجوم ظلم، تعدّي و افكار باطل بود. اين شيوة ابلاغ رسالت به قدري در خور عظمت بود كه حضرت امام خميني(ره) از آن به عنوان قرآن صاعد ياد نموده و آنرا زبور آل محمّد مي‎نامند و مي‎فرمايند: ما مفتخريم كه ادعيه حيات بخش كه او را قرآن صاعد مي‎خوانند از ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ است.[1]

تبيين رسالت صحيفه سجاديه:

براي به دست آوردن رسالت صحيفه سجاديه، توجه به دو مبدأ فاعلي و مبدأ غايي در اين صحيفه نوراني حائز اهميت است.
وقتي كه به مبدأ فاعلي پيام‎ها و معارف ارزشمند صحيفه سجاديه توجه مي نماييم، در مي‎يابيم كه اين عبارات غني، استوار و جامع، نمي‎تواند از زبان شخصي معمولي ارائه شده باشد. مجموع دعاهاي امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ كه به نام زيباي صحيفة سجاديه معروف شده است، پس از قرآن مجيد و نهج البلاغه، بزرگترين و مهمترين گنجينة گرانبهاي حقايق و معارف الهي است، به طوري كه از ادوار پيشين از طرف دانشمندان برجستة ما، اين صحيفه نوراني به «اخت القران»[2] و «انجيل اهل بيت ـ عليهم السلام ـ» و «زبور آل محمد ـ عليهم السلام ـ» لقب گرفته است.[3]
امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ ملقّب به القاب بي‎نظير از سوي بزرگان شيعه و ساير فرق اسلامي بودند مانند:‌ سيد العابدين، سيد المتقين، امين، سيدالساجدين، زين الصالحين، زكي و... .[4]
توجه به زندگاني سرشار از زهد، عبادت و معنويت آن حضرت و نيز توجه به علم متصل به منبع لا يزال الهي و استشمام بوي خوش كلام نبوي در بيانات آن حضرت و عظمت مافوق بشري آن وجود نازنين و آسماني، ما را به اين واقعيت رهنمون مي‎سازد كه صحيفه سجاديه داراي پيامي سترگ و رسالتي بس عظيم و غنايي بي‎بديل مي‎باشد.
ـ ابعاد مختلف عملكرد امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ در طول حيات مباركشان عبارتند از: ارشاد و هدايت امت، تربيت اصحاب خاص و كادرسازي، هشدار به عقايد غاليان، جبرگرايان، و منحرفان و دفاع جدي از حريم دين و سنّت نبوي، احتجاجات و مناظرات با افراد مختلف، دستگيري از درماندگان، تأسيس حوزة علميه، مبارزه با تهاجم فرهنگي، تفسير و تبيين معارف والاي قرآن و ترويج فرهنگ قرآني، نشر احكام و آثار تربيتي اخلاقي، تبيين معارف والاي دين در كلاس دعا و...
ـ و اما توجه به مبدأ غايي صحيفه سجاديه كه همان انگيزه نهايي آن حضرت است، اهداف الهي و رسالت عظيم آنرا نمايان مي‎سازد.
يكي از روشهاي تبليغي و عملكرد فرهنگي مبارزاتي امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ، تبيين معارف والاي اسلام در قالب دعا بود. از آنجا كه در زمان امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ شرايط اختناق آميزي حكمفرما بود، امام بسياري از اهداف و مقاصد خود را در قالب دعا و مناجات بيان مي‎كرد[5] و از اين طريق رسالت الهي امامت خويش را به همگان ابلاغ مي‎فرمود.
آري دعا و نيايش كه بهترين پيوند معنوي ميان انسان و پروردگار متعال است آثار ارزنده و بي‎نظيري دارد كه با سير و انس با معارف ادعيه صحيفه سجاديه مي‎توان رسالت و اهدافي كه در آن دنبال شده است را به موارد زير اشاره نمود:
ـ صحيفه سجاديه به منزله يك دائرة المعارف علوم بشري است كه آنچه انسان براي سعادت خويش به آن نيازمند است در آن بيان شده كه در حقيقت شامل تمامي اصول اعتقادات و فروع دين و معارف والاي توحيدي و عرفاني و اخلاقيات و... است كه از زواياي مختلف اين مباحث بيان شده است.
وقتي در آثار بسياري از بزرگان و انديشمندان شيعي سير مي‎نماييم در مي‎يابيم كه بسياري از مباحث خود را نشأت گرفته از معارف صحيفه سجاديه نگاشته‎اند.
ـ امام سجاد ـ عليه‎السلام ـ توجه كامل دارند به اينكه انقلابي بدون پشتوانه معنوي، افرادي در آن پديد مي‎آيند كه سست بنيان بوده و جزء گروه باد و افرادي متزلزل مي‎باشند كه در هر موجي خود را مي‎بازند و اين نيست مگر ويژگي انسانهايي كه بدون دانش و بينش اسلامي و به دور از فضايل اخلاقي رشد كرده‎اند. لذا با توجه به اين نياز اساسي و مسئوليت و رسالت امامت، يكي از مهمترين اهدافي كه به وضوح در صحيفه سجاديه متجلّي است تعليم، تربيت، رهنمايي به سوي خودسازي و كمالات انساني و تعالي روح انساني است.
امام در حقيقت در قالب دعا و نيايش، به بيان يك سلسلة جامع از مسايل عرفاني و فضايل اخلاقي و كمالات روحي پرداخته‎اند.
دعاي شريف مكارم الاخلاق صحيفه سجاديه، حاوي تعاليمي مهم و درس‎هاي آموزنده و انسان‎ساز است و به هر نسبت كه افراد علاقمند و با ايمان در مضامين آن دقت كنند و محتواي آنرا به نيكي فرا گيرند و دستورهايش را عملاً به كار بندند، به همان نسبت از سعادت واقعي و كمال راستين برخوردار مي‎گردند و به مكارم اخلاق و سجاياي انساني متخلق مي‎شوند.[6]
ـ يكي ديگر از اهداف ارزشمند صحيفه سجاديه به فعليت رساندن قابليت‎ها و استعدادهاي انساني كه در درون تمامي انسان نهفته است به گونه‎اي كه با انس و بهره‎مندي از اين معارف نوراني مي‎توان استعدادها و توانمنديهاي روحي، اخلاقي معنوي، علمي و... را شكوفا نمود.
ـ اين صحيفه، درها و روزنه‎هاي اميد و آرزو و توكل به رحمت بي‎انتهاي الهي را مي‎گشايد. انساني كه در اين آشفته بازار دنيا همواره در تند بادهاي شياطين، به بن‎بست‎هاي لاعلاج مي‎رسد، هر قدر هم گنهكار و دور از معرفت ذات احديت باشد، با دل سپردن به اين صحيفه آسماني، گم شده خود را يافته و با آرامشي وصف ناشدني دل به رحمت بي‎انتهاي الهي مي‎سپارد و از غناي ادعيه آن بهره‎مند مي‎گردد.
ـ اميد است بتوانيم هر چه بيشتر در پناه اين نازله آسماني، بهترين بهره‎هاي معنوي را برده و از مسير اين ادعيه گهربار كه لذت انس با آن وصف ناشدني است به مراتب والاي معرفت و يقين نائل آييم. انشاءا...

پی نوشت ها:

[1] . وصيت نامه سياسي الهي، امام خميني(ره)،‌ص 3، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي.
[2] . شيخ آقا بزرگ تهراني، الذريعه الي تصانيف الشيعه، ج15،‌ص 18،‌بيروت دارالاضواء 1378ق.
[3] . سيد عليخان مدني، رياض السالكين ص 4، قم موسسه آل البيت.
[4] . سيد جعفر شهيدي، زندگاني علي ابن الحسين ـ عليه‎السلام ـ ص 7، دفتر انتشارات اسلامي، ج3،1370 ش.
[5] . مهدي پيشوايي، سيره پيشوايان، ص 270، موسسه امام صادق ـ عليه‎السلام ـ، 1372ش.
[6] . محمد تقي فلقي، شرح و تفسير دعاي مكارم الاخلاق از صحيفه سجاديه ج1 ص 1، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.